Τετάρτη 2 Μαρτίου 2011

ΧΑΛΑΝΔΡΙ-ένα διαλεχτό κομμάτι της Αττικής γής!

Στα βορινά της μεγάλης πόλης των Αθηνών απάνω στο μεσοστρατί για τη Κηφισιά και την Πεντέλη, βρίσκεται η μικρή πολιτεία του Χαλανδρίου.
Ένας τόπος χαρωπός, πιο πέρα μερικά σπίτια που τα κεραμίδια τους ακόμη ξεχωρίζουν ανάμεσα από πεύκα. Στο βάθος, γαλοζόμαυρα, τ’ άσπρα τραύματα των λατομείων στους κόλπους της, η Πεντέλη, κ’ απάνω απ’ όλα ένας ουρανός γαλάζιος, φωτεινός και απέραντος, είναι το τοπίο που βλέπουν τα μάτια σου καθώς ανεβαίνεις από το κέντρο της Αθήνας.
Είναι ένα τοπίο λιτό, σχεδόν ταπεινό. Είναι ένα τοπίο του τόπου μας. Έχει κάτι που κανένα άλλο μέρος, δεν μπόρεσε να μου δώσει. Σ’ αυτό αισθάνομαι εμπιστοσύνη, υπάρχει μεταξύ μας μια συγγένεια μυστηριώδης και περισσότερο ακόμη κι από την μορφή του, ό,τι μου αρέσει είναι η ψυχή του. Είναι μια ψυχή γαλήνια. Κι αυτό δεν υπάρχει πουθενά αλλού.
Το τοπίο αυτό δεν έχει παρά μερικές γραμμές, παρά μερικά χρώματα, μα όλα είναι τόσο ανάγλυφα τόσο ουσιώδη. Είναι ένα τοπίο που απορροφάει τη ζωή. Την αφομοιώνει και την αποδίδει σε γαλήνια ομορφιά.
Όλος ο κάμπος έξω από την Αθήνα κι ως τις υπώρειες της Πεντέλης απλώνεται ειρηνικός μέσα σε μια χρυσή άχνα φωτός. Σε αυτόν τον κάμπο βρίσκεται το Χαλάνδρι.
Πριν από δυόμισι κιόλας χιλιάδες χρόνια περνούσαν από μπρος του τα κομμάτια του μάρμαρου για τον Παρθενώνα που κατέβαιναν από την Πεντέλη.
Όλο το λεκανοπέδιο της Αττικής είναι ακόμη μοναδικό στην φυσική του κατάσταση, χαρακτηρίζεται από ήπιο κλίμα, ευχάριστους ανέμους, ανοιχτό ορίζοντα, τον περίφημο διαυγέστατο Αττικό ουρανό και τις δαντελωτές ακρογιαλιές του.
Το κλίμα της Αττικής είναι υπέροχο γιατί είναι ιδιαίτερα ξηρό. Τέτοιο ευχάριστο  είναι και του Χαλανδρίου.
Το Χαλάνδρι το χαίρεσαι με τα μάτια σου, με τα πνευμόνια σου και με το δέρμα όλου σου του κορμιού και το σπουδαιότερο απ’ όλα, με την καρδιά σου που φτερουγίζει και πετά.
Στην αρχαιότητα και στα Αττικά του Παυσανία μαθαίνουμε πως η περιοχή του Χαλανδρίου της Αγίας Παρασκευής και της Παιανίας αποτελούσε τον μεγάλο δήμο της Φλύας.
Το Χαλάνδρι το διασχίζει ο Βριλησσός (Ρεματιά) ποταμός, Έρχεται από την Πεντέλη, περνάει τον Προσφυγικό Συνοικισμό και διεκπεραιώνεται πλέον σκεπαστός προς την Φιλοθέη στο ύψος του Θεραπευτήριου Υγεία.
Ένα άλλο ρέμα ερχόταν ανάμεσα στην Αγία Παρασκευή, Χαλάνδρι και Κάτω Χαλάνδρι, ξεκινούσε από την ανατολική Πεντέλη, που παλιά διατηρούσε τ’ όνομα  Αττικός Κηφισός και κατευθυνόταν προς την Φιλοθέη. Σήμερα το ρέμα αυτό στην οδό Σαρανταπόρου είναι οικοδομημένο και μόνο εκεί που διασχίζει το πάρκο της στο ύψος του θερινού κινηματογράφου «Φιλοθέη» παραμένει ακάλυπτο.
Όλη η περιοχή προπολεμικά ποτιζόταν από άφθονα τρεχούμενα πηγαία και υπόγεια νερά και είχε πολύ γόνιμα εδάφη, περιβόλια, αμπελώνες, οπωροφόρα δέντρα παντού. Ένας καταπράσινος ελαιώνας επεκτεινόταν στην περιοχή της Αγίας Άννας μέχρι το παρκάκι επί της οδού Παπανικολή.
Αποτέλεσε τότε το εξοχικό Χαλάνδρι τόπο θερινών διακοπών για πολλούς Αθηναίους, που πέρασαν κοντά του αρκετά θαυμάσια καλοκαίρια.
Το Υδραγωγείο του Αδριανού από τα πλούσια νερά της Πεντέλης, σε μεγάλο βάθος από την κεντρική πλατεία και ανάμεσα στις οδούς Εθνικής Αντιστάσεως και Αποστολοπούλου κατέβαινε στην Αθήνα (δεξαμενή Κολωνακίου).
Από την κεντρική πλατεία του Χαλανδρίου πέρασαν τα μάρμαρα του Παρθενώνα κατεβαίνοντας από την Πεντέλη και ακολούθως προς την Αθήνα, για τον λόφο της Ακρόπολης. Στην κεντρική του πλατεία ξεδίψασαν ζώα και ανθρώποι που πέρναγαν παλιά με τις άμαξες τους.
Στα αρχαία χρόνια επί εποχής του Αθηναίου πολιτικού Κλεισθένη, που θεωρείται ο ιδρυτής της πρώτης Αθηναϊκής Δημοκρατίας, η κατάσταση του πληθυσμού της περιοχής της Αθήνας ήταν και τότε, όπως συμβαίνει και σήμερα, αλλοιωμένη λόγω των πολλών δούλων και ξένων, που είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα και τους λοιπούς οικισμούς της Αττικής.
Ένας από τους κεντρικούς συνοικισμούς του παλιού δήμου της Φλύας εκτεινόταν από την κεντρική πλατεία μέχρι την σημερινή πλατεία Φλύας (πρώην Κέννεντυ), άλλος συνοικισμός ήταν κοντά στην σημερινή Μεταμόρφωση, τρίτος στο Κάτω Χαλάνδρι και τέταρτος δυτικά της Λεωφόρου Κηφισιάς κοντά στην Καλογρέζα.
Προστάτης του δήμου Φλύας ήταν ο Απόλλωνας και λατρευόταν επίσης από τους κατοίκους του ο θεός Ήφαιστος και η θεά Άρτεμης.
Στην αρχαία Αθήνα και στην Αττική, οι δούλοι έκαναν τις δουλειές. Αντίθετα οι ελεύθεροι πολίτες όπως λεγόταν οι πολίτες της Αθήνας έτρεχαν στην Εκκλησία του Δήμου για να συζητήσουν για την ειρήνη ή για τον πόλεμο ή για άλλα θέματα κοινού ενδιαφέροντος.
Μετά από τους Πελοποννησιακούς πολέμους που ρήμαξαν τις αγροτικές περιοχές της Αττικής, εμφανίστηκαν οι Ρωμαίοι, που υπέταξαν όλη την Ελλάδα . Έργο δικό τους ήταν το Αδριάνειο Υδραγωγείο, που κατασκευάσθηκε το 130 π.Χ. ξεκινώντας από τις υπώρειες της Πεντέλης.
Έκτοτε πολλές επιδρομές έλαβαν χώρα στην Αττική γη,. Φράγκοι, Καταλανοί, Ενετοί και διάφοροι Σταυροφόροι, μισθοφόροι και τυχοδιώκτες, που όλοι πέρασαν από την εύφορη τούτη πεδιάδα στην οποία και εγκαταστάθηκαν.
Ακολούθησαν οι Αρβανίτες κυρίως της φάρας των Τόσκηδων (νοτιοαλβανοί). Αυτοί εγκαταστάθηκαν σε διάφορες περιοχές, ως αγρότες και κτηνοτρόφοι και πλέον αφομοιώθηκαν με το ντόπιο πληθυσμό. Τα διάφορα τοπωνυμία Χαρβάτι, Λιόπεσι, Σπάτα κ.λ.π. παρέμειναν για να μας το θυμίζουν.
Έρχονται όμως ύστερα και οι χειρότερες μέρες της ολοκληρωτικής κατάκτησης του Ελληνικού χώρου μαζί και της Αττικής από τους Τούρκους. Στο κεντρικό τμήμα του Χαλανδρίου, ανατολικά της κεντρικής πλατείας εγκαταστάθηκαν Τούρκοι, που αποτέλεσαν το λεγόμενο Τουρκοχώρι.
Λέγεται ότι το φημισμένο Μοναστήρι της Πεντέλης που κτίστηκε το 1578 μ.Χ., σε μια τοποθεσία που είναι εξαιρετική, απέκτησε μεγάλη περιουσία, αργότερα δίνεται ως επικαρπία στην αδελφή του Σουλτάνου Ερμά.
Η στοματική παράδοση διασώζει ότι κάπου εκείνη την εποχή στην περιοχή του Χαλανδρίου υπήρχε ένα κτήμα κάποιου Τούρκου του Χαλή-ντερέ, οπότε έλεγαν πάμε στο Χαληντερέ. Πιθανόν το γεγονός αυτό κατά παραφθορά, να αποτέλεσε την μετέπειτα σημερινή ονομασία που πήρε ολόκληρη η περιοχή.
Όποια όμως κι αν είναι η σημερινή προέλευση του ονόματος, το Χαλάνδρι αποτελεί τώρα έναν από τους σημαντικότερους δήμους της Αττικής. Πολύπληθέστατο σήμερα αριθμοί περίπου 100.000 περίπου κατοίκους, βρίσκεται στο πλέον κεντρικό σημείο του οικιστικού συμπλέγματος του Αττικού λεκανοπεδίου και αποτελεί με την διαμπερή κυκλοφορία σταυροδρόμι προσπέλασης προς τους όμορους δήμους.
Συνορεύει με το Μαρούσι, την Αγία Παρασκευή, το Χολαργό, τα Βριλήσσια, την Πεντέλη την Φιλοθέη και το Ψυχικό, απέχει δε από το κέντρο της Αθήνας περίπου 8 χιλιόμετρα.
Ο χώρος που είναι κτισμένο ευνοείται από ένα μόνιμο ρεύμα αέρος από βορειοδυτική κατεύθυνση ανάμεσα στα βουνά της Πεντέλης και της Πάρνηθας που καθαρίζει και ανανεώνει την ατμόσφαιρα του.
Στο Χαλάνδρι τα πράγματα δεν είναι όπως παλιά αρκετά σήμερα έχουν αλλάξει. Στην κεντρική πλατεία υπήρχαν τρεις βρύσες κοντά στον τότε μικρό ναό του Αγίου Νικολάου.
Κοντά στην μικρή τότε εκκλησούλα υπήρχε το πρώτο Νεκροταφείο του Χαλανδρίου, όπου στο βορινό τμήμα θαβόταν οι Χριστιανοί και στο νότιο οι Τούρκοι. Η σημερινή εκκλησία του Αγίου Νικολάου άρχισε να κτίζεται το 1862 και αργότερα ένα μέρος αυτής αφιερώθηκε στον Άγιους Κωνσταντίνο και Ελένη.
Η άλλη εκκλησία του κέντρου, η Αγία Άννα αρχικά λειτούργησε ως εκκλησάκι, βουτηγμένο μέσα στα πολλά πεύκα και σε ένα μεγάλο ελαιώνα, που επεκτεινόταν στην γύρω περιοχή και μέχρι το σταθμό του τρένου για το Λαύριο στο παρκάκι της οδού Παπανικολή.
Ένα επίσης μικρό εκκλησάκι η Αγία Βαρβάρα, στο δρόμο προς Αμπελοκήπους, περιτριγυρισμένο από πεύκα σ’ ένα χώρο άγριας βλάστησης, καθώς και η εκκλη-σούλα της Ζωοδόχου Πηγής στο Κάτω Χαλάνδρι κοντά στην Μεσογείων, κτισμένη προ χιλίων ετών περίπου έχει χαρακτηρισθεί ως Μνημείο διατηρητέο.
Ακόμη υπήρχε το παλιό παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου κοντά προς την πλατεία Φλύας (πρώην Κέννεντυ) εκεί πού σήμερα είναι ο Άγιος Γεώργιος. Το μικρό αυτό παρεκκλήσι ήταν για τις ανάγκες του Νεκροταφείου του Χαλανδρίου, προ της μεταφοράς του σήμερα στο Πάτημα κοντά στην Πεντέλη.
Ένα άλλο πολύ γραφικό ξωκλήσι είναι του Αγίου Παντελεήμονα στα βορειοανατολικά της Ρεματιάς, σε ένα μέρος περιτριγυρισμένο από παρθένο δάσος και κατακάθαρο αέρα., την γνωστή Φραγκόκλησα, όπου παλιά παραθέριζαν πολλοί Αθηναίοι.
Ένα άλλο σημαντικό κτίσμα είναι η Μαρμαριώτισσα. Τα Πεντελικά μάρμαρα που βρέθηκαν εκεί φανερώνουν ότι κατασκευάστηκε κατά την Ρωμαϊκή περίοδο από τεχνίτες κατασκευής Μαυσωλείων, εκεί όπου υπήρχε Ρωμαϊκός τάφος και αργότερα κατακόμβη δίπλα κτίστηκε η Παναγία η Μαρμαριώτισσα.
Γύρω από την Μαρμαριώτισσα υπήρχαν παλιά εκτεταμένοι αμπελώνες που έφθαναν μέχρι τον Χολαργό και έβγαζαν την περίφημη ποικιλία των σαββατιανών σταφυλιών.
Υπάρχουν ακόμα ο ωραίος ενοριακός ναός της Μεταμόρφωσης και του Αγίου Αθανασίου στο Πολύδροσο, στην γειτονιά μου δε τα εκκλησάκια οι Άγιοι Ανάργυροι και ο Άγιος Σπυρίδων.
Το άλλοτε δε μικρό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής στα όρια της Μεσογείων, σε μια μικρή συνοικία που υπαγόταν στο Χαλάνδρι, αργότερα όταν ο συνοικισμός αυτός έγινε αυτόνομος δήμος, η γνωστή μας Αγία Παρασκευή, τότε το μικρό αυτό εκκλησάκι έγινε μεγάλος ναός δίπλα στην μεγάλη Πλατεία.
Το Χαλάνδρι παλιά ήταν γεμάτο από πολλές συκιές, γκορτσιές, τζιτζιφιές, βερικοκιές, κερασιές, βυσσινιές και άλλα οπωροφόρα δέντρα και πολλά αμπέλια. Τα πεύκα κυριαρχούσαν σε όλη την πεδιάδα του Χαλανδρίου καθώς και οι λεύκες και τα κυπαρίσσια. Επίσης πνιγόταν από θυμάρια, ρείκια, κρανιές, βάτους και πολλούς άλλους θάμνους.
Πλήθος πουλιά, κοτσύφια, χελιδόνια, αηδόνια, ακόμη γκιώνης και κουκουβάγια που και σήμερα λίγο ακούγονται, ας είναι καλά η Ρεματιά όπου εκεί δροσιζόταν.
Το 1882 η εταιρεία Μεταλλουργείων Λαυρίου ιδρύει την εταιρεία Σιδηροδρόμων Αττικής και κατασκευάζει την σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας-Λαύριο που διέρχεται από το Ηράκλειο, Χαλάνδρι, Μεσόγεια και έφθανε στο Λαύριο, απομεινάρια της γραμμής αυτής διακρίνουμε στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας.
Ο πύργος της Πλακεντίας, ο χαμένος μέσα στην ερημιά της Πεντέλης, ανήκε σε μια γυναίκα πλούσια και παράδοξη. Η γυναίκα αυτή, η βαθύπλουτη Σοφία Λεμπρέν από την Πελσυλβάνια, ήρθε τον δέκατο ένατο αιώνα μαζί με την κόρη της Ελίζα, σ’ αναζήτηση ποιος ξέρει τι περιπέτειας, κατάχτησης και απόλαυσης.
Μετά τον απρόσμενο θάνατο της κόρης της απομονώνεται στον Πύργος της και έκανε περιπάτους έφιππη ή με την αμαξά της στις γύρω περιοχές και κυρίως στο Χαλάνδρι.
Το παλιό αυτό αρχοντικό με δυο ακρινούς πύργους και μια ζώνη κομψών αψίδων στην πρόσοψη του, που έχει κάτι τι παράδοξο και το ακατανόητο σε μια ιερογλυφική επιγραφή. Είναι ο λεγόμενος πύργος της δουκίσσης της Πλακεντίας.
Ο πύργος αυτός μέσα στη μεγάλη μοναξιά του βουνού και των πεύκων που τον πνίγουν και κάτω από το βαθυγάλανο αττικό ουρανό, ο πύργος της ξένης αυτής γυναίκας και η αρχιτεκτονική του η ξενική, μοιάζει με τα ξερά και άοσμα πια εκείνα λουλούδια, που για μας δεν αντιπροσωπεύει απολύτως τίποτε.
Η δούκισσα δημιούργησε δεσμούς συμπάθειας με τους Χαλανδραίους της αγοράς κι αυτό την έσπρωξε να χρηματοδοτήσει την κατασκευή μιας μαρμάρινης πολύ-βρυσης κοντά στην σημερινή βρύση της κεντρικής πλατείας.
Η ζωή άνθησε εδώ στο Χαλάνδρι, αργότερα οι κάτοικοι πλήθαιναν και κτίζεται όλο και περισσότερο το Χαλάνδρι, έγινε θέρετρο εξαιρετικό και αναπτύσσονται πολλές ταβέρνες, Στην κεντρική πλατεία αναπτύσσεται μια ζωηρή κίνηση, δημιουργούνται μαγαζιά και προσφέρονται πλούσια γλυκά στους πελάτες που συρρέουν και από άλλες συνοικίες.
Τα τελευταία χρόνια το Χαλάνδρι γίνεται υπερτοπικό εμπορικό κέντρο και ανακτά την παλιά αίγλη που είχε πριν πολλούς αιώνες η αρχαία Φλύα, σε άλλες διαστάσεις βέβαια.
Στην αρχαία Φλύα που γεννήθηκε ο μεγάλος δραματουργός της ανθρωποτητας, ο Ευρυπίδης, που θεωρήθηκε ο από "σκηνής φιλόσοφος". Ο σημερινός κόσμος αντικαθιστά επάξια τον αρχαίο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου